ХӨГЖЛИЙН ТӨСЛИЙГ СУРВАЛЖИЛСАН ТЭМДЭГЛЭЛ

Ховд аймагт өрнөж буй бүтээн байгуулалтын ажлуудтай танилцаад ирлээ. “Шинэ Ховд” хөтөлбөрийн хүрээнд тус аймагт томоохон төслүүд гараанаас хөдөлж, улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар улсдаа тэргүүлж байгаа талаар “Шинэ Ховд” баруун бүсийн хөгжлийн корпорацийн дарга Ш.Батжаргал ярьж байна. “Шинэ Ховд” хөтөлбөрийн хүрээнд хэрэгжиж байгаа томоохон хөтөлбөрүүдээс дурдвал Эрдэнэбүрэнгийн УЦС, Ховд Эко цементийн үйлдвэр, “Хашаандаа сайхан амьдарцгаая”, Ховд агро парк, Үйлдвэрлэл, технологийн парк зэрэг юм. Эдгээр дундаас Эко цементийн үйлдвэр бол баруун бүсийг цементээр хангах, цаашлаад бүтээгдэхүүнээ ОХУ-д экспортлох зорилготой, Монгол Улсын эдийн засгийн хөгжилд хувь нэмрээ оруулах бүтээн байгуулалт болж байгаагаараа онцлогтой.

Тийм учраас “Ховд эко цемент” үйлдвэрийг зорьж, барилга, тоног төхөөрөмжийн угсралтын явцтай танилцлаа.Тус үйлдвэр Ховд аймгийн төвөөс 18 км, Буянт сумаас 15 км-ийн зайд шохойн чулууны орд болох Шохойт уулыг түшиглэн байрлаж байна. Үйлдвэрийн барилгын ажил дуусч байгаа бөгөөд одоо тоног төхөөрөмжийн угсралт, суурилуулалтын ажил үргэлжилж байна. Энэ үйлдвэр ашиглалтад орсноор цементийн үнийг бууруулж, улс даяар жигд үнийн түвшинд барих боломж бүрдэнэ. Жишээ нь, Улаанбаатар хотод нэг тонн цемент 218 мянган төгрөгийн үнэтэй байлаа гэхэд тэр нь баруун таван аймагт ирэхээрээ 330 мянган төгрөг болж нэмэгддэг. Учир нь тээвэрлэлтийн зардлаас эхлүүлээд олон өртөг нэмэгддэг. Уг үйлдвэр үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлснээр баруун бүсэд баригдаж буй барилгуудын метр квадратын үнэ 1.1 саяас 880 мянган төгрөг болж буурах тооцоог мэргэжлийн хүмүүс гаргасан байна. Түүнчлэн үйлдвэр бүрэн чадлаараа ажиллаж эхэлбэл 250-300 хүн байнгын ажлын байраар хангагдах бөгөөд шууд бусаар малчид, ЖДҮ эрхлэгчид, тээвэрчид гээд 3000 орчим иргэний орлогыг нэмэгдүүлэх юм байна.

Ковидын хөл хорионы үед үйлдвэрийн барилгын ажил зогсоогүй гэнэ. Учир нь барилга угсралтын ажлыг монголчууд өөрсдөө 100 хувь гүйцэтгэжээ. Гэхдээ хил гаалийн нөхцөл байдлын улмаас өртөг нэмэгдэх, мэргэжилтнүүд орж ирэх боломжгүй болсноос төслийн хугацаа уртсах зэрэг хүндрэл бэрхшээл гарч буйг үйлдвэрийн удирдлагууд ярьж байв. Төслийн удирдагч С.Жавхланбаатар “Бизнес утгаараа том төсөл баруун таван аймагт хэрэгжихэд хамгийн тохиромжтой газар бол Ховд мөн. Томоохон төслүүдийг хэрэгжүүлэх дэд бүтэц бусад аймагт сул гэж хэлж болно. Энэ үйлдвэрийн байршил сонгогдсон хэд хэдэн шалтгаан бий. Нэгдүгээрт, шохойн чулууны орд бий. Ордоосоо үйлдвэр маань 1.8 км-ийн зайтай. Хоёрдугаарт, зам дэд бүтэц сайн. Баян-Өлгий, Увс явах зам дагуу. Мөн аймгийн төвдөө ойр. Энэ нь зах зээл, хэрэглэгчдэд илүү ойртоно гэсэн үг. Эрчим хүчний шугамдаа бас ойрхон. Тийм учраас үйлдвэрийг энд барихаар сонгосон юм. Цемент гэдэг бүтээгдэхүүн дан ганц шохойн чулуунаас бүрдэхгүй. 80 хувь нь шохойн чулуунаас бүрдэж байгаа. Үлдсэн 20 хувийг нь өөр түүхий эд, материал бүрдүүлдэг. Гөлтгөнийн орд, Увс аймгийн Сагил суманд байгаа. Харганатын төмрийн хүдрийн орд бий, Хөшөөтийн нүүрсний орд байгаа. Хөшөөтийн нүүрсний ордоос бид коксжсон нүүрсийг ашиглахгүй. Хаягдал, нунтаг нүүрсийг ашиглаж холино. Занарын орд манай энэ шохойн чулууны ордын хажууд байгаа юм” гэлээ. Үйлдвэрийн шавыг 2019 онд тавьсан бөгөөд түүнээс хойш манай төрийн удирдлагуудаас эхлүүлээд, харьяа яамны сайд нь удаа дараа ирж барилгын ажлын явцтай танилцсан юм байна. Үүнийг төслийн багийнхан өөрсдийг нь дэмжихээс гадна төрийн хяналт, УИХ, ЗГ-ын тогтоолын хэрэгжилтийг хянаж буй нэг өнцөг хэмээн хардгаа энэ үеэр нуусангүй. 2019 онд үйлдвэрийн барилгын ажил эхлэхтэй зэрэгцэн ковидын цар тахал дэгдэж, хил гаал хаагдаж, хөл хорио тогтоосноос төлөвлөж байсан бүх тооцоо алдагджээ. Гэсэн ч хүнд хэцүү нөхцөлд хоёр жилийн турш татан авалтаа тасалдуулахгүй 90 хувьтай хийж чаджээ.

Төслийн удирдагчаас мэдээлэл авсны дараа үйлдвэрийн Ерөнхий инженер Д.Батсүрэн үйлдвэрийн талбайтай танилцуулав. Түүний ярьснаар цементийн үйлдвэрийн силос нь орон сууц барихтай адилгүй, маш хүнд хийцлэлтэй, өдөр шөнөгүй цутгадаг нарийн ажил юм байна. Дунд нь бетон тасалдвал ажил нь тэр чигээрээ нурдаг учир тасралтгүй цутгалтын ажил явж байгааг тайлбарлалаа. Үйлдвэр найман силостой. Газар хөдлөлийн есөн баллын идэвхтэй бүсэд байдаг учир доошоо 4-9 метрийн гүнд сууриа цутгажээ. Тэр хэрээр газар шорооны маш их ажил өрнөсөн байна. Аль ч цементийн үйлдвэрийн хамгийн өндөр цэг бол урьдчилсан халаах цамхаг. Энэ үйлдвэрийн халаах цамхаг нь 84 метрийн өндөртэй. Одоогоор уг цамхагтай дүйцэхүйц буюу 30 давхар байшин баруун бүсэд байхгүй гэхээр энэ цамхаг бүсдээ хамгийн өндөр байгууламж гэж хэлэгдэх боломжтой гэнэ. Үйлдвэрийн бетоны ажил 94.8 хувь, арматурын ажил 96 хувь, тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл 100 хувь, татан авалт 90 хувь, тоног төхөөрөмжийн угсралт 25 хувь, металл хийц угсралт 40 хувь тус тус хийгджээ. 10 хувийн тоног төхөөрөмж нь гаалийн цаана хүлээгдэж байгаа бөгөөд ачаа бараа нь өнгөрсөн оны аравдугаар сард ирсэн ч одоо болтол татаж авч чадаагүй байгаагаа төслийн удирдагч энэ үеэр дуулгаж “Боомт дахь зардал өдрөөр тооцогддог, асар их зардал гардаг. Нийтдээ 6000 тонн бараа материал татахад байнгын тохиолдож байсан бэрхшээл нь энэ байлаа. Бэрхшээл байсан.